Arapgir Belediyesi, birçok özelliği ile diğer coğrafyalarda yetiştirilen reyhan bitkisinden çok farklı olan ve özgün bileşimlere sahip olduğu tespit edilen Arapgir Reyhan’ının geliştirilmesi, yaygın biçimde yetiştirilmesi, Arapgir halkına ekonomik girdi sağlaması için geçtiğimiz aylarda yenilikçi bir proje başlattı.

Arapgir Belediyesi’nin sahipliğinde, İnönü Üniversitesinin bilimsel yöneticiliğinde başlatılan ‘Reyhan’ projesinde tam anlamıyla başarı sağlandı. Hayvancılığın de yaygın olduğu ilçede önceleri ağırlıklı olarak yonca ekimi yapan Arapgirli çiftçiler, projenin getirdiği katma değer üzerine bu kez reyhan ekimi yapıyor.

Arapgir Belediyesi’nin satın alma garantisi verdiği “Arapgir Mor Reyhanından Katma Değeri Yüksek Ürünler Üretme’ projesi kapsamında üretilen 1 kg. kuru reyhan kalite derecesine göre, belediye tarafından 25-50 TL arasında satın alınıyor.

Arapgir Belediye Başkanı Haluk Cömertoğlu, Arapgir halkının projeyi benimsediğini ve sahiplendiğini belirterek, üreticiden aldıkları reyhanın beklemeden satıldığını, talebin hızla artmaya başladığını ancak tüm talepleri karşılayamadıklarını söyledi.

Yerel yönetimler, sorumlu ve yetkili oldukları bölgelerde büyük oranda yol, su, kanalizasyon, temizlik gibi alt yapı hizmetleri yapmakla yetinirken, tüm kısıtlı imkanlarına rağmen, temel belediyecilik hizmetlerini ve sosyal belediyecilik uygulamalarını gerçekleştirmenin yanı sıra, geliştirdikleri özgün projelerle bölge halkını ekonomik üretimin aktörü yaparak, üreten belediyecilik konsepti ile sıra dışı çalışmalara imza atan belediyeler de öne çıkıyor.

Arapgir Belediyesi, son yıllarda yürüttüğü çalışmalar ve geliştirdiği nitelikli projelerle, yöreye özgü endemik ve aromatik bitkilerin üretilmesi, üretimin Arapgirli çiftçiler tarafından yaygın biçimde yapılmasını sağlaması, daha da önemlisi üretilen bitkiler için ‘satın alma garantisi’ vererek çiftçiye ekonomik anlamda riski olmayan bir ekonomik faaliyet alanı yaratıyor.

İşte bu özgün projelerden biri de Arapgir’in dillere destan reyhanına ve Arapgirli reyhan üreticilerine hayat veren ‘Arapgir Mor Reyhanından Katma Değeri Yüksek Ürünler Üretme’ projesi.

Arapgir’e gittik, projenin sahibi Arapgir Belediye Başkanı Haluk Cömertoğlu ile, belediyenin yürüttüğü özgün projeleri konuştuk ve Arapgir’in tarihsel – kültürel mirasının zenginliğine, bir de aromatik bitkiler alanında eklenen güzellikleri gözlemledik.

Arapgir Belediye Başkanı Haluk Cömertoğlu, birçok yönüyle dünyada yetiştirilen reyhandan ayrılarak farklı bir bitkisel marka olmayı hak eden Arapgir Reyhan’ına ilişkin projenin ayrıntılarını anlattı.

İnönü Üniversitesi’nin bilimsel yöneticiliğinde başlattıkları ‘Arapgir Mor Reyhanından Katma Değeri Yüksek Ürünler Üretme’ projesi, tam anlamıyla başarılı olmuş, Arapgirli reyhan üreticilerine önemli bir ekonomik girdi sağlamaya başlamış ve hatta artık, kuru ya da yaş reyhan taleplerine cevap vermekten zorlanıyorlar.

Arapgir Belediyesi’nin başlattığı bu proje ile bir süre öncesine kadar ekonomik ürün sınıfında olmayan Arapgir Reyhanı, Arapgir ilçe ekonomisinin önemli bir parçası olmaya ve Arapgir halkına para kazandırmaya başlamış.

Yenilikçi belediyecilik fikri ile standart belediyecilik hizmetlerinin üzerine çıkarak, ilçe halkına yeni bir geçim kapısı açan Arapgir Belediyesi, reyhan üretiminin en yoğun olduğu Kozluk Vadisi’ni ‘Arapgir Kozluk Reyhan Vadisi’ şeklinde konumlandırmış ve 2016 yılını Arapgir için ‘Reyhan Yılı’ ilan etmiş.

Bu iddialı konumlandırma ve isimlendirmeye uygun olarak da, Gıda – Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın desteklediği 60 yenilikçi proje arasına girerek, 326 bin TL hibe almış. Reyhan projesine ilişkin çalışmalar 365 gün esaslı olarak yürütülüyor.

Projenin sahibi Arapgir Belediye Başkanı Haluk Cömertoğlu, ülke çapında marka olmaya doğru giden ‘Reyhan Projesi’nin serüvenini anlattı:

“Arapgir Reyhanı: Allah’ın bu coğrafyaya bağışladığı özel bitki
Reyhan Arapgir’e özgü aromatik bir bitki. Allah’ın bu coğrafyaya verdiği özel bir ürün. Arapgir Kozluk Vadisi diye bir vadimiz var. Buranın ismini Arapgir Kozluk Reyhan vadisi olarak koyduk. Çünkü bu yılı Reyhan yılı ilan ettik ve vadide önemli oranda reyhan ekimi yapıldı. En kaliteli reyhanlar bu vadide yetişiyor. Bu vadinin içerisinde çok sayıda üreticimiz var. Yıl boyunca 6-7 kez kesim yapılır. Çok şifalı ve ticari bir üründür.

4 yıl önce İnönü Üniversitesi ile ‘Arapgir Mor Reyhanından Katma Değeri Yüksek Ürünler Üretme’ projesi başlattık. Arapgir doğal ürünlerinin tescile önerilmesi ve coğrafi işaret belgesi alması için çalışma başlatmıştık. Bunların içerisinde 10 tane ürün vardı, birisi de Reyhan. Arapgir’de 20’nin üzerinde muadillerine fark yaratan, aroması yüksek doğal ürünümüz var.

İnönü Üniversitesinde Arapgirli bir hocamız var. Prof. Dr. Adnan Hayaloğlu. Gönüllülük esasına dayalı bir çalışma. Çalışma şuydu: Bu reyhan ne içeriyor, içerisinde hangi bileşenler var, muadillerle farkı var mı, gibi. 4 yıl farklı coğrafyalardan da örnekler alındı. Kuru, yaş, yetişme şartları, kök unsurları.

Tarım Bakanlığı’nın desteklediği 60 proje arasına girdi
Arapgir’deki reyhan mosmor oluyor. Başka yere ektiğinizde hafif yeşilimsi oluyor. Koku ve renk en alt seviyeye düşüyor.

Kozluk’taki reyhan koku ve renk bakımından çok farklı. Bu fark, ürün üzerinde yapılan araştırmalarda ürünün bileşenlerinde de bulundu. Biyolojik ve kimyasal açıdan bazı maddeler tespit edildi. Bütün bu araştırma ve çalışmalar İnönü Üniversitesi tarafından akademik raporlar hazırlandı. Bu raporlar, Arapgir Reyhanından Katma Değeri Yüksek Ürünler Üretmek içir bir rapor halinde Tarım Bakanlığına sunuldu. Türkiye’de yılda 60 tane AR-Ge Projesi destekleniyor. Reyhan projesi de bu 60 projenin arasına girdi. İnönü Üniversitesi’nde bu çalışma 365 gün esaslı devam ediyor.

326 bin TL AR-GE çalışmalarında kullanılmak üzere destek alındı. Projenin sahibi biziz ama yürütücüsü İnönü Üniversitesi. Orada kurutma, işleme ve ürüne dönüştürme konusunda 6 -7 tane ürün ortaya çıkarıldı. Reyhan çayı, reyhan şerbeti, sinek kovucu sprey, aromatik bitki olarak baharat, tatlandırıcı ve koku ürünü olarak kullanılıyor. Ürünler poşet çay olarak marka haline geliyor. Bu geliştiriliyor. Hangi sürede demlenecek, hangi bileşenler olacak, bunun üzerinde araştırmalar devam ediyor.

Refüjlerde çevre düzenlemesini reyhan ile yaptık
Ürünün her kesimde, yani birinci, ikinci, üçüncü veya dördüncü kesimde kesim aralıkları da hesaplanarak verimliliği, aroması, içindeki bileşenleri araştırılıyor. Hangisini mutfakta, hangisini çayda, hangisini şerbet yapımında kullanacağız bunlar da ayırt edilecek. Reyhan ilk ekildiğinde mesela kokusu daha düşük, ama beslendikçe koku ve aroması artıyor.

Refüjlerde, çevre peyzajında dışarıdan gelen çiçekler kullanıyorduk. Ama bu sene Arapgir’de reyhan yılı ilan ettik ve çevre düzenlemelerinde reyhanı tercih ettik. Refüj düzenlemelerinde reyhanı kullandık. Bunu çok önemsedik ve bu tuttu.

Çiftçilerimize alım garantisi verdik, yetiştirip kuruttuğu tüm reyhanı alıyoruz
Arapgir’de çiftçilerimize alım garantisi vererek reyhan ektirdik. Kurutmak isteyenler kurutuyorlar. Çok ciddi bir ilgi var. Arapgir Belediyesi’nin AR-TE yapı isminde bir şirketi var. Bu şirket aracılığı ile yöresel ürünlere ağırlık verdik. Bu ürünlerin ambalajlanıp satılmasına yönelik bir de birim kurduk ve bununla ilgili ambalajları oluşturduk ve üreticinin bizim standartlarımızda kuruttuğu ürünlerin hepsini alıyoruz. Hiçbir şeyi bırakmıyoruz. Birinci elden de pazarlıyoruz.
AR-GE birimi kurduk. Ziraat Mühendisliği başkanlığında bu çalışmaları yürütüyor. Uzman bir ekip üretici eğitiminden ekime kadar projenin her aşamasıyla ilgileniyor.

Arapgir çiftçisi çok memnun, reyhan ekim alanı % 50 arttı
Bu sene reyhan ekim alanı yüzde 50 arttı. Önümüzdeki yıl üreticileri biraz daha teşvik edeceğiz. Hastalık riski sıfır. Reyhanın bulunduğu bölgede sinek, üvez üremiyor. Bostan yapan insanlar bile bostanın çevresini reyhan yapıyor.

Yonca yerine reyhan ekiyorlar, 1 kg kuru reyhanı 25-50 TL arasında alıyoruz
Hayvancılık Arapgir’de yaygın. Biliyorsunuz, hayvancılığın temel girdisi yemdir. Yemde de en temel ürün yonca. Hem yoncanın hem de reyhanın 5-6 kez hasadı var. İki ürün arasında mukayese ettik ve çiftçiyi ikna ettik. Reyhanı yaş olarak 2 liraya, kurusunun fiyatı ise bizim çiftçiden alış fiyatımız kalitesine göre 25-40 TL arası. 50 TL’ye kadar çıkıyor. 20 kilo yaş reyhandan bir kilo kuru reyhan çıkıyor. Sapıyla kuruttuğunuzda 10 kilo yaş reyhandan 1 kilo kurusu çıkıyor. Bunları tespit ettik. Çiftçilere götüreceğimiz öneriler için araştırma yaptık. Yonca ekerseniz kurutulmuş ve balyalanmış haliyle kurusu 1 TL. Reyhanın paketlenmemiş sadece kurutulmuş haliyle alınış fiyatı ortalama 40 TL. Yani 40 kat bir katma değer oluşturuyoruz.

Talep çok, ama şu anda yok satıyoruz
Talep çok ama arzımız yeterli değil. Şu anda yok satıyoruz. Yöresel ürünler stantları kurmuşuz, buraya gelen herkese reyhan çayı ve şerbeti ikram ediyoruz. Mutlaka bir paket alıyor. Zaten bu ürün Arapgir’e gelen insanların taleplerini karşılıyor. Bunun fazlasını da zaten baharatçılara satıyoruz. Daha fazla talep de olsa şu anda karşılayacak ürünümüz yok.”